Πέθανε η ποιήτρια Τζένη Μαστοράκη

Σήμερα έφυγε από τη ζωή μία από τις σημαντικότερες ποιητικές φωνές του νεοελληνικού λογοτεχνικού κανόνα, η Τζένη Μαστοράκη. Ανήκε στη γενιά του ’70, που έθεσε νέες βάσεις, προσανατολισμούς και ταυτότητα στην ποίηση του 20ού αιώνα.

Το 1971 εμφανίστηκε στην ποίηση με τον τίτλο “Το συναξάρι της αγίας νιότης”, στην “Ποιητική Αντι-ανθολογία” του Δημήτρη Ιατρόπουλου. Ακολούθησαν τέσσερις συλλογές ποιημάτων, όπως τα “Διόδια” (1972), “Το σόι” (1978), “Ιστορίες για τα βαθιά” (1983) και “Μ’ ένα στεφάνι φως” (1989), καθώς και ποιήματα που δημοσιεύτηκαν σε διάφορα έντυπα.

Η ποιητική δουλειά της έχει αποτελέσει αντικείμενο κριτικών, μελετών και διατριβών τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Το έργο της έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και διδάσκεται σε πανεπιστήμια τόσο στην Ελλάδα όσο και σε διάφορες χώρες του εξωτερικού. Μεγάλα ονόματα των Ελληνικών Γραμμάτων, όπως ο Τάσος Λειβαδίτης, η Σόνια Ιλίνσκαγια και ο Δημήτρης Μαρωνίτης, έχουν ασχοληθεί με το έργο της.

Και η ίδια, ασφαλώς, έχει τιμήσει, με πρωτότυπα κείμενα ποιητές και ποιήτριες όπως οι Διονύσιος Σολωμός, Κ. Γ. Καρυωτάκης, Κώστας Βάρναλης, Γιάννης Ρίτσος, Μανόλης Αναγνωστάκης, Αρης Αλεξάνδρου, Γιάννης Κοντός, Ρένα Χατζηδάκη. Στα κείμενα αυτά, όπως έχει σημειωθεί και στο σκεπτικό της επιτροπής Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας που της απένειμε το 2020 το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων για τη συνολική της προσφορά, «διαφαίνεται η άρρηκτη σχέση γραφής και ανάγνωσης και η βιωματική εμπλοκή της με τη γλώσσα, την ιστορία και τη λογοτεχνία».

Η ζωή και η πορεία της

Η Τζένη Μαστοράκη γεννήθηκε στην Αθήνα στις 21 Φεβρουαρίου του 1949.

Σπούδασε βυζαντινή και μεσαιωνική φιλολογία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και ήταν τετράγλωσση: αγγλικά, γερμανικά, ισπανικά, ιταλικά. Από τη μεταπολίτευση έως σήμερα, παράλληλα, η Τζένη Μαστοράκη παρέδωσε στο ελληνόφωνο κοινό πολυσυζητημένες μεταφράσεις που έχουν αποτελέσει σημεία αναφοράς για τη γλωσσική τους διαύγεια και ακρίβεια και για το ξεχωριστό τους αισθητικό αποτύπωμα, όπως έχει γραφτεί για την ίδια. Το μεταφραστικό της έργο στο σύνολό του, τόσο στη μυθοπλασία όσο και στο θέατρο, περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, έργα των Elias Canetti, J. D. Salinger (το εμβληματικό «Ο φύλακας στη σίκαλη»), Carson McCullers, Edgar Allan Poe, Harold Pinter, Sarah Kane («Λαχταρώ», «4.48 Ψύχωση»), Αδελφούς Γκριμ, Upton Sinclair, Lewis Carroll, Heinrich Böll, Heinrich von Kleist, Federico García Lorca («Γέρμα»), Miguel de Cervantes κ.ά. Μάλιστα, το 1989, το Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης τής απένειμε το βραβείο Thornton Niven Wilder. Το 1992 επίσης βραβεύτηκε από τη Διεθνή Επιτροπή Παιδικού Βιβλίου (ΙΒΒΥ, International Board on Books for Young People) για τη μετάφραση του παιδικού βιβλίου «Ο ταξιδιώτης της αυγής». Θεατρικές της μεταφράσεις έχουν παρασταθεί, μεταξύ άλλων, στο θέατρο της Οδού Κυκλάδων του Λευτέρη Βογιατζή και στο Εθνικό Θέατρο.

Όπως έχει γραφτεί στο Λεξικό της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας των εκδ. Πατάκη, «η Μαστοράκη επιχειρεί τις πρώτες ποιητικές εξόδους της, κυρίως, μέσα στα συμφραζόμενα της στάσης που για τους νέους λογοτέχνες της δεκαετίας 1965-1975 έβρισκε το ηθικό της νόημα στην κριτική των θεσμών και των αξιών της εποχής. Η απόγνωση, η δυσφορία, η απροκάλυπτη ειρωνεία και σάτιρα εκφέρονται μέσα από ένα λόγο συχνά ρητορικό και δονούμενο από ένα αναμφισβήτητο ρομαντικό συναίσθημα αντίθεσης στα πάντα. Το μεταγενέστερο έργο της Μαστοράκη παρουσιάζει σημαντική μεταστροφή γλωσσικής έκφρασης και θεματολογίας, με στόχο μια διαχρονική και διιστορική λειτουργία του λόγου».

Η επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας, μάλιστα, είχε κρίνει ότι «η Τζένη Μαστοράκη, με την αδιάλειπτη και ποιοτική προσφορά της στα ελληνικά γράμματα, κατόρθωσε να διαμορφώσει μια μοναδική πορεία, η οποία στηρίχθηκε στην επίμονη και ενδελεχή αφοσίωσή της στην ελληνική (γραπτή και ομιλούσα) γλώσσα, στην ανάδειξη γόνιμων περιοχών του ποιητικού παρελθόντος και στη δημιουργική ανάπλασή του, στη λογοτεχνική γνώση και τόλμη και στην υπογράμμιση της ζωτικής σημασίας των αφηγήσεων (κοινωνικοπολιτικών, οικογενειακών, έμφυλων, προσωπικών) στη χαρτογράφηση της μνήμης, των συναισθημάτων και της ίδιας της ύπαρξης στην ιστορική της προοπτική. Με εφαλτήριο την αντήχηση των ρομαντικών επιτευγμάτων, το κληροδότημα των μεταπολεμικών γενιών, το στίγμα της μεταπολίτευσης, η ποιήτρια και μεταφράστρια Τζένη Μαστοράκη κατόρθωσε εντέλει να αποτυπώσει την εσωτερική και περίπλοκη περιπέτεια του ανθρώπου μέσα στον χρόνο».