Με φόντο την αναθεώρηση του άρθρου 103, η κυβέρνηση επανεξετάζει τον θεσμό της μονιμότητας – Από την εποχή Βενιζέλου μέχρι την απογραφή του 2010 και τα σύγχρονα αιτήματα για αξιολόγηση
Έναν αιώνα και πλέον μετά τη συνταγματική της καθιέρωση, η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων μπαίνει στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε ανοιχτά την πρόθεση της κυβέρνησης να συμπεριλάβει τη μονιμότητα στη συνταγματική αναθεώρηση, στοχεύοντας στην αναδιοργάνωση της κρατικής διοίκησης.
Καθιερωμένη το 1911 από τον Ελευθέριο Βενιζέλο, η μονιμότητα στόχευε στην προστασία του κρατικού μηχανισμού από πολιτικές παρεμβάσεις. Στην πορεία, όμως, εξελίχθηκε σε εργαλείο πελατειακών εξυπηρετήσεων. Το 2010, η πρώτη ηλεκτρονική απογραφή έδειξε σχεδόν ένα εκατομμύριο δημόσιους υπαλλήλους, με μισθολογικό κόστος 24,5 δισ. ευρώ. Ακολούθησαν ενιαίο μισθολόγιο και μείωση προσωπικού.
Ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη υπήρξε και η μονιμοποίηση 50.000 υπαλλήλων μέσω του Π.Δ. Παυλόπουλου, με χιλιάδες περιπτώσεις πλαστών δικαιολογητικών. Η κατάσταση έφτασε στο σημείο ακόμη και προσλήψεις να καταγράφονται λανθασμένα μέσω… fax. Κατά τη μνημονιακή περίοδο εφαρμόστηκαν αυστηροί περιορισμοί προσλήψεων και το ΑΣΕΠ έγινε πιο κεντρικός μηχανισμός ελέγχου.
Ωστόσο, παραθυράκια εξακολουθούν να υπάρχουν, κυρίως στους ΟΤΑ, με μονιμοποιήσεις μέσω δικαστικών αποφάσεων. Το άρθρο 103 του Συντάγματος, που κατοχυρώνει τη μονιμότητα, επιτρέπει απόλυση σε περιπτώσεις κατάργησης θέσης ή πειθαρχικού παραπτώματος, αλλά οι καθυστερήσεις στα πειθαρχικά και η συντεχνιακή αντίληψη έχουν περιορίσει τις απολύσεις σε μόλις 1.097 την τελευταία πενταετία.
Η νέα πρόταση προβλέπει επέκταση των πειθαρχικών λόγων απόλυσης, σύνδεση της αξιολόγησης με ποινές και κατάργηση της μονιμότητας σε περίπτωση κατάργησης οργανικής θέσης. Αν η κυβέρνηση δεν πετύχει την απαιτούμενη πλειοψηφία 180 ψήφων, υπάρχει νομική διέξοδος μέσω ερμηνευτικής προσέγγισης: διαθεσιμότητα, μετάταξη ή απόλυση σε περίπτωση μη επανατοποθέτησης.
Η δημόσια διοίκηση βρίσκεται στο σταυροδρόμι αλλαγών. Το αν η μονιμότητα θα παραμείνει ως έχει ή θα επαναπροσδιοριστεί, θα εξαρτηθεί από το πολιτικό σκηνικό, τη βούληση των κομμάτων και την απαίτηση της κοινωνίας για ένα αξιοκρατικό και σύγχρονο Δημόσιο.
